Kobra

AK WELSAPAR?IN ?KEPÇEBAS? ROMANI ÜZERINEAk Welsapar?in ?Kepçebas?i, SSCB döneminden kalma bir diktatörün yönetimindeki Türkmenistan?in hem ?sosyalist?(!) dün?ünü, hem de ?liberal-feodal?(!) bugününü son derece hünerli bir dille anlatan bir roman.Insan-hayvan dönüsümü, romanin kur [...]
Visa längre beskrivning

AK WELSAPAR?IN ?KEPÇEBAS? ROMANI ÜZERINEAk Welsapar?in ?Kepçebas?i, SSCB döneminden kalma bir diktatörün yönetimindeki Türkmenistan?in hem ?sosyalist?(!) dün?ünü, hem de ?liberal-feodal?(!) bugününü son derece hünerli bir dille anlatan bir roman.Insan-hayvan dönüsümü, romanin kurgusunda kilit tasi niteliginde. Bu ?transformasyon? aslinda tüm Dogu halklarinda siklikla görülen bir olgu. Örnegin Türk ? Iran halk masallarinin en renkli ögelerinden biri olan insan basli, yilan gövdeli kadin, ?Sahmaran?dan, antik Yunan?in ?yilan saçli kadin?i Medusa?sina kadar insan-hayvan geçisimli yaratiklarin tümü bir sorun nedeniyle bu zorunlu ?biçim degistirme?yle karsi karsiya kalmislardir. Ak Welsapar?in Kepçebas?i da Türkmen topraklarinin sapkin diktatörüne karsi mücadele etmek için bu insan-hayvan arasindaki geçisi yasamak zorunda kalmistir. Kepçebas?in, özgürce yasadigi topraklarin, uygulanmakta olan tek kültürlü tarim politikasi nedeniyle atilan pamuk ilaçlariyla zehirlenerek yasanamaz hale getirilmesine karsi çikisi, insana ister istemez dünyanin en büyük tatli su kaynagi olan Baykal Gölü?nün endüstriyel kirlilikle yasanamaz hale getirilisini hatirlatiyor. Sovyet döneminin ?sosyalist? uygulamalarinin geçerli oldugu zamanlardaki gibi tipki, Sovyet sonrasi dönemin ?liberal-kapitalist? uygulamalarin geçerli oldugu günümüzde de bu ahmakça politikalar ne yazik ki sürüp gidiyor ve tipki Ak Welsapar gibi yasadigi topluma, dogaya saygili, duyarli Rus yazarlari bu konuyu öne çikaran yapitlar veriyorlar (örnegin Sibiryali bir yazar olan Rasputin). ?Kepçebas?i Rusçaya yazarin kendisinin çevirmis olmasi, elbette, son derece ilginç bir durum. Bu baglamda aklima hemen yapitlarini iki dilde, hem Rusça, hem Kirgizca yazabilen Cengiz Aytmatov geliyor. Rusça kadar Ingilizcenin de tadini çikara çikara yazan Nabokov da eklenebilir belki bu halkaya. Romanin Rusçadan Türkçeye çevirisi sirasinda ?Kepçebas? in Türkmence baskisina göz atmaktan kendimi alamadigim zamanlar oldu. Bu tür durumlarda ikili bir saskinlik yasadigimi belirtmek zorundayim: gerek sözdizimi, gerek sözcük dagari, gerekse anlambilimsel açidan Türkçe?yle Türkmence?nin yakinligi dolayisiyla tam anladigim ve tadina tam varabildigim Türkmence cümlelerde yazarin halk diline, halk söyleyislerine tam hakim oldugu hemen anlasiliyordu. Yazarin Rusça?ya da ayni düzeyde hakim olusu ve Puskinlerin, Çehovlarin, Tolstoylarin ibrisim gibi bükerek olaganüstü bir nitelik kazandirdiklari Rusçayi tüm inceligi ve anlam zenginligiyle kullanabilmesindeki yetkinlik karsisinda hayranlik duymamak mümkün degildi. Welsapar?in siyasi mülteci olarak yasamakta oldugu Isveç?te Isveç?çe eserler kaleme almaya basladigini duydugumda da, Rusça ve Türkmence gibi iki köklü ve büyük dile bu denli hakim olan bir yazar için üçüncü bir dilde de kalem oynatmak zor olmasa gerek diye düsündügümü ve pek sasirmadigimi itiraf etmeliyim. ?Kepçebas?, Ak Welsapar?in, ülkesini on yillardir baski altinda tutan diktatörlügü teshir ettigi ve bu zorba rejimle mücadele bayragini yükselttigi bir roman. Ama bu roman yalnizca bir siyasal misyon romani degil; Akweli?nin kaleminin gönderinde iki de bayrak dalgalaniyor: Rusçanin ve Türkmence?nin bayragi. Dünya yüzünde her yazara nasip olmayan bir mutluluk bu! Zira, dildir yazarin öz yurdu; bu hesapça da Rusça, Türkmence ve Isveççe gibi üçü de birbirinden güzel üç yurdu var Ak Welsapar?nin. Mazlum Beyhan